نصرالله شبستری

آیت الله نصرالله زرگر شبستری (1333 - 1424 ق) (1293 - 1382 ش) از علمای اعلام و فقهای عالی مقام برخاسته از شهر تبریز است. حضرتش عالمی ربانی، فقیهی صمدانی، زاهد و پارسا، صاحب فضائل اخلاقی و خوش گفتار بوده و انس عمیق با قرآن و الفتی با دعا و مناجات داشت. از جمله آثار ایشان می توان به "اللؤلؤ النضید فی شرح زیاره مولانا ابی عبدالله الشهید علیه السلام" اشاره کرد

ولادت

در روز چهارشنبه نهم ربیع الآخر سال 1333 قمری برابر با چهارم اسفند 1293 شمسی، در كوى لیل آباد تبریز، در خانه صنعتگر متقی، جناب استاد میرزا عبدالله زرگر، فرزندی به دنیا آمد که او را نصرالله نامیدند.

تحصیلات

نصرالله کودکی بود که دست در دست پدر راهی شبستر شد و به اشارت و هدایت آیت الله حاج میرزا كاظم شبسترى به حوزه علمیه رفت.

در سن بیست سالگى بود که برای ارتقای تحصیل و طی مراتب کمال به مدرسه علمیه طالبیه تبریز رفت. علوم مقدماتى و نیز بخشی از سطوح را در محضر برجستگان خطه تبریز آموخت و با بزرگان و فضلایی نظیر شیخ ابراهیم وحدت تبریزى همراه و ملازم بود.

هجرت برای رشد

ایشان ابتدا به مشهد و سپس به قم مهاجرت کرد و در فقه و اصول شاگردى آیت‌اللَّه حجت کوه کمرى را نمود. بعد از شش ماه در سال 1360 هجری قمری به نجف رفت و از محضر آیت‌اللَّه سید ابوالحسن اصفهانی و آیت‌اللَّه شیخ محمدحسین غروى و آیت‌اللَّه آقا ضیاءالدین عراقى و پس از آنان از آیت‌اللَّه حکیم و آیت‌اللَّه خویى و آیت‌اللَّه میرزا باقر زنجانى استفاده‌ى کامل نمود.

دوره‌ى فلسفه و حکمت را از آقا شیخ صدرا بادکوبه‌اى فراگرفت و بعد از هشت سال با اجازات عدیده اجتهاد و روایت، به تبریز بازگشت.

اجازات

جمعى از بزرگان علم و نام آوران میدان فکر و معاریف اندیشه دینی به ایشان اجازه نقل حدیث و اجتهاد دادند که از آن جمله اند:

1 . حاج ملاّ على واعظ خیابانى تبریزى .

2 . سید ابوالحسن اصفهانى .

3 . شیخ آقا بزرگ تهرانى .

4 . سید محسن حکیم .

5 . حاج میرزا على شیخ الاسلامى .

6 . شیخ محمّد صالح مازندرانى سمنانى .

7 . حاج میرزا محمّد تهرانى .

8 . شیخ محمّد باقر ساعدى خراسانى .

9 . سید محمّد رضا گلپایگانى .

10 . سید شهاب الدین مرعشى نجفى .

11 . سید مصطفى خوانسارى .

خود نیز به افرادى همچون , آیت الله سید ابوالحسن مولانا (سال 1411هـ. ق) و آیت الله سید عبداللطیف قرشى خویى اجازه روایى داد.

تدریس و تربیت

آيت‌الله «شبستری»، ساليان متوالی در سنگر تدريس، تبليغ و ارشاد مردم حضور داشت. او از نظر مقامات علمی در سطح والا و ارجمندی قرار دارد كه مرحوم استاد مطهری در كتاب «خدمات متقابل اسلام و ايران» از تحقيقات او بهره برده و با ذكر خير از وی ياد كرده ‌است. «عبدالرحيم عقيقی‌بخشايشی»، صاحب كتاب «مفاخر آذربايجان»، كتاب «شرح لمعه» را در تبريز، مسجد «راسته كوچه» در محضر وی تلمذ كرده ‌است و بيش از علمی، از روش اخلاقی و معنوی و تهجد و صفای باطن آن عالم بزرگوار و فقيه وارسته بهره جسته ‌است.
از شاگردان وى مى توان به شیخ احمد کریمى اصل هشترودى ، سید شمس الدین مرعشى نجفى، سید مهدى مرعشى نجفى و شاگرد رجالی ایشان، آیة الله شیخ محمد غروی اشاره کرد.

جلسات تفسیرى

آیت الله شبسترى بعد از بازگشت به تبریز ابتدا در مسجد سید على حکیم واقع در محلّه راسته کوچه ، و سپس با کسب اجازه از آیت الله سید محمّد على انگجى در مسجد آیت الله انگجى به اقامه نماز پرداخت. وى با تشکیل جلسات تفسیر قرآن کریم جان تازه اى به فعالیت هاى تفسیرى شهر بخشید. روش تفسیر وى بیشتر کلامى، تاریخى، ادبى و روایى بود و بنا به اظهار خود از 28 تفسیر شیعه و سنى سود مى جست و بیشتر از همه به تفسیر على بن ابراهیم قمى نظر داشت.

آثار

آیت الله شبسترى آثار علمى، اجتماعى و تفسیرى متنوعى داشت که تعداد انگشت شمارى از آنها به چاپ رسیده است. موارد ذیل نمی از یم علوم معظم له می باشد.

1 ـ وفادار باشید : در سال 1350 و 1362 ش در تهران منتشر شد.

2 ـ اللولؤ النضید فى شرح زیارة مولانا ابى عبد الله الشهید علیه السّلام : از مهمترین و جامع ترین شروح زیارت عاشوراى معروف به زبان عربى است. مؤلف در 8 شعبان 1359 هـ.ق از شرح آن فارغ شده و دو بار ـ 1359 و 1405 هـ.ق ـ در 258 صفحه در تهران به چاپ رسیده است و آقا بزرگ بارها از این کتاب تجلیل کرده است .

3 ـ دُّر یتیم یا زندگانى لقمان حکیم: کتابى جامع در حالات حضرت لقمان حکیم است. چاپ پنجم آن در سال 1362 هـ.ش توسط دارالکتب الاسلامیه در 258 صفحه در تهران انجام شد.

4 ـ هدیة الأقران الى اخبار لقمان الحکیم : به زبان عربى در خصوص مواعظ و حالات حضرت لقمان حکیم است . چاپ اوّل آن در سال 1323 ق و چاپ دوّم آن در 1403 ق در 145 صفحه و در تهران صورت پذیرفت .

5 ـ مقدمه و تعلیقه بر آداب الصلاة علاّمه مجلسى : این کتاب با تعلیق و تحشیه آیت الله شبسترى در 105 صفحه به چاپ رسید.

6 ـ چه کنیم تا وفادار باشیم : رساله اى مختصر به قطع جیبى و 45 صفحه که در سال 1353 ش در تبریز چاپ شد .

7 ـ صد پند لقمان حکیم : رساله کوچکى است که به ضمیمه آداب الصلاة چاپ شد .

8 . طرق الإجازات .

کتابخانه شخصى

کتابخانه شخصى آیت الله شبسترى حاصل سالها صرف عمر گرانمایه وى براى تهیه کتب در فقه، اصول، حدیث، تفسیر، اخلاق، تاریخ و حکمت بود. آقا بزرگ دو نسخه منحصر فرد به نام هاى زبدة الأنوار لتحفة الأخیار تألیف ملاّ على بن حسین شبسترى و الزیارة الرجبیة فی المشاهد تألیف میرزا محمّد بن محمّد رضا مشهدى را در کتابخانه آیت الله شبسترى دیده و معرفى کرده است. کتابخانه وى در زمان حایتش به کتابخانه مدرسه طالبیه تبریز اهدا گردید.

استاد از منظر دیگران

آقا بزرگ تهرانى در اوّل اجازه روایى ده صفحه اى اش به آیت الله شبسترى داده است، مى نویسد:

«... الاخ الشّفیق الذّى هو بکلّ مکرمة حقیق . ذواللّسان المنطیق ، و النّظر الدّقیق ، و صاحب القلم و البیان و التّحقیق ، مولانا الفاضل الکامل و العالم العامل الورع التّقى الاواه المدعو بالشّیخ نصرالله بن عبدالله التبریزى الشبسترى مؤلف اللؤلؤ النضید ....»

آیت الله شهید مرتضى مطهرى از ایشان به عنوان «دوست عالیقدر و دانشمند محترم» یاد کرده است.

علاّمه جعفرى ـ ضمن بازگویى خاطرات سفر به نجف اشرف و کمک آیت الله شبسترى به وى در آن زمان ـ از ایشان با عنوان «روحانى بسیار خوب و وارسته» یاد کرده است.

استاد عمران علیزاده که از نزدیک ایشان را مى شناخت ، مى نویسد:

«عالم متتبع ، فقیه محقق ، حاج شیخ نصرالله بن عبدالله شبسترى از علماء فاضل و فقهاء متبحر ، شخص زاهد متقى ، داراى تحقیقات عالیه و تألیفات نفیسه ، محضرش منبع فیض و استفاده مى باشد.»

رحلت

آیت الله نصرالله زرگر شبستری در روز چهارشنبه اوّل بهمن 1382 شمسی مطابق با 28 ذى قعده 1424 قمری، هنگام اذان صبح در خطه زادگاهش به دیدار حق رفت و به ملکوت اعلی پرکشید.

پیكر پاكش با حضور مردم و علماى تبریز تشییع و بعد از اقامه نماز توسط آیت الله رضا توحیدى در قبرستان وادى رحمت تدفین گشت.

پانویس

منابع

• پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام : پارساى فروتن، محمّد الوانساز خویى.
• فرهیختگان تمدن شیعه
• گلشن ابرار : ج7.

آرشیو عکس و تصویر

• نصرالله زرگر شبسترى

• قبر نصرالله زرگر شبسترى